Βυθοσκόπηση: να κάνω διαστολή ή όχι;
Ο κίνδυνος εγκατάστασης γλαυκώματος με οφθαλμικές σταγόνες που προκαλούν μυδρίαση είναι πολύ μικρός.
Η βυθοσκόπηση χρησιμοποιείται συχνά από μη οφθαλμιάτρους για έλεγχο διαβητικής αμφιβληστροειδοπάθειας. Η ευαισθησία της βυθοσκόπησης διαμέσου μίας διεσταλμένης κόρης για την ανίχνευση της διαβητικής αμφιβληστροειδοπάθειας είναι δυο φορές μεγαλύτερη σε σχέση με την ανίχνευση διαμέσου μίας διεσταλμένης κόρης, όμως, έρευνες σε γενικούς ιατρούς έχουν βρει ότι μόνο ένας στους 250 κάνει τακτική διαστολή στις κόρες των ματιών, ακόμη και όταν εκτιμά ασθενείς υψηλού κινδύνου για οφθαλμική πάθηση λόγω διαβήτη. Ένας συνήθης λόγος για τη μη διαστολή της κόρης είναι η ανησυχία για τον κίνδυνο εμφάνισης οξέος γλαυκώματος κλειστής γωνίας.
Πόσο μεγάλος είναι ο κίνδυνος;
Πρόσφατες μελέτες βασισμένες στον πληθυσμό αποδεικνύουν ότι αυτός ο κίνδυνος είναι εξαιρετικά χαμηλός. Στη μελέτη, που έγινε στο Ρότερνταμ σε 6.750 άτομα, η χρήση μυδριατικού κολλυρίου ως ρουτίνα σε όλους τους συμμετέχοντες ηλικίας 55 και άνω, προκάλεσε οξύ γλαύκωμα κλειστής γωνίας σε μόνο δύο άτομα (0,03%). Η μελέτη οφθαλμού στη Βαλτιμόρη σε 4.870 άτομα δε βρήκε περιπτώσεις οξέως γλαυκώματος προκαλούμενες από μυδρίαση. Στην Αυστραλία, η μελέτη “ BlueMountainseyestudy” σε 3.654 άτομα, επίσης δεν βρήκε περιπτώσεις οξέος γλαυκώματος κλειστής γωνίας ως αποτέλεσμα μυδρίασης ρουτίνας της κόρης (PM, μη δημοσιευμένα δεδομένα). Παρόλο που ενδέχεται να έχουν παραβλεφθεί ορισμένες περιπτώσεις, καθώς οι συμμετέχοντες δεν ήταν υπό παρακολούθηση έως να παρέλθουν οι επιδράσεις της μυδρίασης, οι συγγραφείς και των τριών μελετών πιστεύουν ότι κάτι τέτοιο είναι εξαιρετικά απίθανο.
Στους συμμετέχοντες όλων των μελετών είχαν δοθεί σαφείς οδηγίες να έλθουν άμεσα σε επαφή με τους ερευνητές ή κάποιον ιατρό, εάν εμφανίσουν συμπτώματα οξέος γλαυκώματος και παρόλο που υπήρξαν αρκετές ειδοποιήσεις για ελάσσονα ερεθισμό του οφθαλμού, σε καμία περίπτωση δε βρέθηκε να οφείλεται σε οξύ γλαύκωμα κλειστής γωνίας, εκτός από τις δύο περιπτώσεις στη μελέτη του Ρότερνταμ. Η διασταύρωση από ιατρούς και οφθαλμίατρους στις περιοχές της μελέτης δεν αποκάλυψε επιπλέον περιπτώσεις οξέος γλαυκώματος λόγω μυδρίασης στους συμμετέχοντες της μελέτης.
Μια συστηματική ανασκόπηση ανέφερε ότι σε 600.000 άτομα τα οποία έλαβαν μυδριατικό κολλύριο τα 33 (0,006%) εμφάνισαν οξύ γλαύκωμα κλειστής γωνίας, δίδοντας έναν εκτιμώμενο κίνδυνο της τάξεως του 1 στους 20.000. Η ίδια ανασκόπηση βρήκε ότι σε σχεδόν 4.000 άτομα, στα οποία έγινε διαστολή της κόρης χρησιμοποιώντας τροπικαμίδη, κανείς δεν εμφάνισε οξύ γλαύκωμα ως αποτέλεσμα της διαστολής. Γνωρίζουμε μόνο δύο περιπτώσεις γλαυκώματος κλειστής γωνίας οι οποίες προκλήθηκαν από φαρμακευτική διαστολή της κόρης σε 1 έως 6 ανά 20.000 άτομα γενικού πληθυσμού.
Ακόμα και στις παραδοσιακά υψηλού κινδύνου ομάδες, ο κίνδυνος να προκληθεί οξύ γλαύκωμα με μυδριατικό κολλύριο έχει βρεθεί να είναι πολύ χαμηλός. Σε 13 μελέτες, που συμπεριέλαβαν πάνω από 1.000 άτομα με χρόνιο γλαύκωμα ανοικτής γωνίας, κανείς δεν εμφάνισε οξύ γλαύκωμα μετά από μυδρίαση (0%). Στη μελέτη του Ρότερνταμ 1 στα 149 άτομα (0,7%), με επιπέδωση πρόσθιου θαλάμου, όπως αποκαλύφθηκε στην εξέταση με σχισμοειδή λυχνία, εμφάνισε οξύ γλαύκωμα μετά από μυδρίαση, ενώ στη μελέτη οφθαλμού στη Βαλτιμόρη και στους 38 συμμετέχοντες, που ορίσθηκαν από οφθαλμίατρο ως δυνητικά έχοντες αποφράξιμες γωνίες, έγινε διαστολή χωρίς συμβάν, παρόλο που 10 εκ των συμμετεχόντων είχαν υποστεί ιριδεκτομή με λεϊζερ πριν την διαστολή.
Αυτές οι δύο μελέτες βρήκαν επίσης ότι η προγνωστική αξία του ιστορικού γλαυκώματος ανοικτής γωνίας ή επιπεδωμένου πρόσθιου θαλάμου στην πρόβλεψη οξέος γλαυκώματος κλειστής γωνίας μετά από μυδρίαση ήταν εξαιρετικά χαμηλή (< 1%). Οι συγγραφείς και των δύο μελετών συστήνουν ότι σε περιβάλλον πρωτοβάθμιας φροντίδας, η προειδοποίηση των ασθενών να αναζητούν άμεση θεραπεία εάν εμφανισθούν συμπτώματα οξέος γλαυκώματος θα ήταν πιο αποτελεσματική από την εξέταση για ανίχνευση δυνητικά αποφράξιμων γωνιών.
Υπάρχουν λίγα δημοσιευμένα δεδομένα για τους ασιατικούς πληθυσμούς, στους οποίους ο κίνδυνος κλειστής γωνίας πιστεύεται ότι είναι υψηλότερος. Όμως, μια μελέτη 1.232 Κινέζων της Σιγκαπούρης, στην οποία κανείς δεν εμφάνισε οξύ γλαύκωμα έπειτα από μυδρίαση, εκτιμά τον κίνδυνο για τους Κινέζους Ασιάτες σε λιγότερο του 1 στους 1.000. Σε μία άλλη μελέτη, σε 2.400 Μαλαισιανούς της Σιγκαπούρης ένας συμμετέχων εμφάνισε οξύ γλαύκωμα, αποδίδοντας κίνδυνο 1 στους 2.400 για τους Μαλαισιανούς Ασιάτες.
Υπάρχουν ικανοί παθοφυσιολογικοί λόγοι που εξηγούν γιατί είναι απίθανο η μυδρίαση να οδηγήσει σε οξύ γλαύκωμα. Η απόφραξη που προκαλεί η κόρη, ο υποκείμενος μηχανισμός στην οξεία κλειστή γωνία, θεωρείται ότι συμβαίνει όταν η κόρη βρίσκεται σε κατάσταση ημίσειας διαστολής, παρά σε κατάσταση πλήρους διαστολής. Στην πραγματικότητα, η κόρη βρίσκεται σε ημίσεια διαστολή σε αμυδρώς φωτιζόμενα περιβάλλοντα, που, κατά παράδοξο τρόπο, σημαίνει ότι η παραμονή σε σκοτεινό δωμάτιο θέτει μεγαλύτερο κίνδυνο όσον αφορά την εγκατάσταση οξέος γλαυκώματος σε σχέση με την ενστάλαξη μυδριατικού κολλυρίου.
Η διαστολή της κόρης είναι σημαντική για την εκτενή και λεπτομερή βυθοσκόπηση και ο κίνδυνος εγκατάστασης οξέος γλαυκώματος κλειστής γωνίας με χρήση μυδριατικών ρουτίνας είναι κοντά στο μηδέν. Η τροπικαμίδη 0,5% είναι μια ασφαλής στη χρήση ουσία στην πρωτοβάθμια φροντίδα. Κι ενώ οι ασθενείς θα πρέπει οπωσδήποτε να ενημερώνονται ώστε να αναζητούν ιατρική φροντίδα εάν εμφανίσουν συμπτώματα οξέος γλαυκώματος κλειστής γωνίας (ερυθρός επώδυνος οφθαλμός, θόλωση της όρασης, ναυτία κι εμετός), τόσο ο ασθενής όσο και ο ιατρός θα πρέπει να είναι βέβαιοι ότι αυτή η πιθανότητα είναι εξαιρετικά μικρή.