Μία εγκυμοσύνη αποτελεί σταθμό στη φυσιολογία του γυναικείου οργανισμού.
Πολλά πράγματα αλλάζουν, άλλα με πρόσκαιρη εμφάνιση και άλλα με μόνιμη παρουσία. Στα πλαίσια αυτά, το οφθαλμικό σύστημα υπόκειται σε αλλαγές και είναι σημαντικό να γνωρίζουμε το κατά πόσο αυτές είναι φυσιολογικές και αναμενόμενες.
Οι αλλαγές που παρατηρούνται στις ορμόνες και το ανοσοποιητικό σύστημα του οργανισμού μπορούν να επιφέρουν αλλαγές που είναι προβλέψιμες και αναστρέψιμες.
Για παράδειγμα μπορεί να εμφανιστεί αυξημένη μελάγχρωση στην περιοχή γύρω από τα μάτια και οι επιπεφυκότες να εμφανίζονται ελαφρά οιδηματώδης. Το ίδιο μπορεί να παρατηρηθεί και στους κερατοειδείς κάνοντάς τους ελαφρά πιο κυρτούς με αποτέλεσμα να αλλάζει η διαθλαστική κατάσταση. Οι αλλαγές αυτές θα πρέπει να παρακολουθούνται χωρίς να διορθώνονται διαθλαστικά καθώς τις περισσότερες φορές η κατάσταση επανέρχεται στην πρότερη κατάσταση εντός μερικών εβδομάδων μετά τον τοκετό. Η ενδοφθάλμια πίεση παρουσιάζει επίσης διακυμάνσεις με συνήθη πτώση μετά την 20ή εβδομάδα κύησης και επαναφορά μετά από πάροδο 2 μηνών μετά τον τοκετό. Αξιοπερίεργη είναι και η μείωση του οπτικού πεδίου που εμφανίζεται μερικές φορές. Το φαινόμενο είναι αγνώστου μηχανισμού μέχρι στιγμής αλλά απαιτεί προσοχή εάν συνοδεύεται από συμπτώματα.
Σε κάθε περίπτωση πάντως η παρακολούθηση είναι σημαντική για αποφυγή δυσάρεστων καταστάσεων. Ας μην ξεχνάμε ότι πληθώρα παθολογικών καταστάσεων μπορεί να κρύβεται πίσω από μια έκπτωση οπτικού πεδίου.
Όταν στη μητέρα προϋπάρχουν παθολογικές καταστάσεις τότε είναι πιθανό αυτές να αποσταθεροποιηθούν εμφανίζοντας επιδείνωση.
Στις σημαντικότερες καταστάσεις που κινδυνεύουν από επιδείνωση συμπεριλαμβάνεται η διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια. Εάν η πάθηση βρίσκεται σε μη παραγωγικό στάδιο τότε η παρακολούθηση από οφθαλμίατρο είναι απαραίτητη κάθε τρίμηνο. Εάν όμως βρίσκεται σε παραγωγικό στάδιο τότε ο έλεγχος θα πρέπει να είναι μηνιαίος.
Η εμφάνιση οιδήματος στην ωχρά απαιτεί επίσης παρακολούθηση αλλά τις περισσότερες φορές δείχνει να υποχωρεί μετά τον τοκετό σε συνδυασμό με την πρωτεϊνουρία και την υπέρταση.
Ανάμεσα σε άλλες καταστάσεις που μπορεί να εμφανίσουν απορύθμιση θα πρέπει να υπογραμίσουμε τα αδενώματα, την τοξοπλάσμωση, αλλά και αυτοάνοσα νοσήματα όπως η νόσος Grave’s. Χρήσιμο είναι να θυμόμαστε ότι οι ημικρανίες κάνουν έντονα αισθητή την παρουσία τους πολλές φορές κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης, καθώς συχνά οι ασθενείς αυτοί εμφανίζονται στα οφθαλμολογικά εξεταστήρια φοβούμενοι κάποια οφθαλμική νόσο ως αιτία των πονοκεφάλων τους.
Στον αντίποδα της επιδείνωσης μερικές καταστάσεις παρουσιάζουν βελτίωση κατά την εγκυμοσύνη, καθώς φαίνεται ότι ο οργανισμός επιστρατεύει τις άμυνές του προς όφελος της νέας ζωής που αναπτύσσεται ενδομήτρια. Έτσι, ακόμα και περιπτώσεις σκλήρυνσης κατά πλάκα, εμφανίζουν σταθεροποίηση ή και βελτίωση κατά την περίοδο εγκυμοσύνης.
Πέραν της επιδείνωσης των καταστάσεων που προϋπάρχουν, μπορούν να εμφανιστούν και νέα οφθαλμολογικά προβλήματα στη διάρκεια των 9 αυτών μηνών. Η αμφιβληστροειδοπάθεια από υπέρταση και η σοβαρή εκλαμψία μπορεί να δημιουργήσουν σοβαρά προβλήματα ενώ οπτικές νευροπάθειες και αποκολλήσεις δεν απουσιάζουν σε σπάνιες περιπτώσεις.
Τέλος, θα πρέπει να αναφερθούμε και στη χρήση των φαρμάκων που μπορεί να λαμβάνονται για οφθαλμικά προβλήματα κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Παρόλο που σε πολλά φάρμακα είναι άγνωστη η επίδρασή τους στο έμβρυο ή στατικά χαμηλή, καλό θα ήταν οποιοδήποτε φάρμακο να δίνεται με προσοχή και φειδώ. Η αυξημένη προσοχή χρειάζεται τόσο κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης αφού κάποιες ουσίες απορροφούνται και διαπερνούν τον πλακούντα, όσο και την περίοδο του θηλασμού επειδή μπορεί συστατικά των φαρμάκων να περνούν εύκολα στο μητρικό γάλα.
Σε γενικές γραμμές με προσοχή θα πρέπει να χορηγούνται τοπικά τα αναισθητικά, τα στεροειδή και τα μειωτικά ενώ μόνο αν κρίνονται απαραίτητα τα μυδριατικά για περιστασιακή χρήση, οι β-αναστολείς με διακοπή τους πριν τον τοκετό και κατά τον θηλασμό και οι προσταγλανδίνες. Θα πρέπει να αποφεύγονται τα αντιβιωτικά, τα αντιικά και οι αναστολείς καρβοανυδράσης.
Μην ξεχνάτε όμως ότι η κάθε περίπτωση είναι διαφορετική.